Wordt het een bica, meia de leite direta, americano, abatanado, galão of garoto?

Portugezen drinken per dag verschillende keer een ‘bica’, een heerlijke sterke, bittere espresso

Ik heb gemerkt dat de naam ‘bica’ een beetje uit de gratie raakt. Ineens hebben de mensen die zichzelf heel wat vinden het over ‘um café’. Alsof je met ‘bica’ aangeeft dat je van het ‘volk’ bent. Voor wie het niet door heeft: Portugal is een standenmaatschappij. Mensen in de stad vinden zich doorgaans een stuk verhevener dan mensen die op het platteland wonen. En dan de hoofdstad: Lissabon. Tekenend is de uitspraak: ‘Lisboa é a capital, o resto é paisagem’ ( Lissabon is de hoofdstad, de rest is landschap). Dit geeft goed aan hoe de ‘Lisboetas’ (inwoners van Lissabon) hun positie tegenover de andere Portugezen bepalen. Ze menen zelfs dat Odysseus tijdens zijn omzwervingen de stad Olissiponensis heeft gesticht. Misschien leuk om te weten is dat een andere benaming voor een inwoner van Lissabon ‘alfacinha’ is. Een kropje sla. Kijk, dat klinkt meteen een stuk minder sjiek in de oren. Het is overigens niet helemaal duidelijk waar deze term vandaan komt, maar het meest waarschijnlijke is dat het woord uit het Arabisch komt en dat je in Lissabon in een ver verleden niet veel moeite voor een krop sla hoefde te doen.

Grappig dat zo’n klein sterk kopje koffie, een ‘bica’, in het noorden anders heet. Rondom Porto hebben ze het over een ‘cimbalino’. ‘Bica’ betekent letterlijk kraantje en Cimbalino is een veel gebruikt merk espressoapparaat. Een ‘bica/café/cimbalino’ kost doorgaans tussen 0,60 en 0,80 cent. Betaal je meer dan een euro, zoals op het vliegveld, dan heb je érg veel pech.

Veel Nederlanders willen een cappuccino

Als je om een cappuccino vraagt, krijg je – als je niet oppast- koffie uit een zakje, aangevuld met water. Daar moet je van houden. Vraag daarom altijd om een ‘meia de leite direta’. Dan krijg je échte koffie uit het espressokoffiezetapparaat mét, als je mazzel hebt, opgeschuimde melk. Kijk niet gek op als je een -in jouw ogen- ietwat rare cappuccino voorgeschoteld krijgt. In veel etablissementen hebben ze sinds mensenheugenis alleen maar bica’s geserveerd. Aan al die moderne fratsen in de hedendaagse koffiecultuur moeten ze in Portugal soms erg wennen.

Wil je een grotere bak koffie, Nederlands formaat, laten we zeggen, dan vraag je om een ‘americano’ of een ‘abatanado’. Een ‘americano’ is meestal dezelfde sterke espresso als in een ‘bica’, maar met meer water en in een groter kopje. Een ‘abatanado’ is hetzelfde als een ‘bica dupla’ of een ‘café duplo’, een dubbele koffie dus. Je krijgt twee espresso’s in een groter kopje. Voor een ‘americano’ betaal je over het algemeen de prijs van een bica. Voor een ‘abatanado’, ‘bica dupla’ of ‘café duplo’ (alle drie de termen duiden een dubbele koffie aan) betaal je twee keer de prijs van een ‘bica’. Meestal rond de 1,40 euro.

Wil je eens erg Portugees doen, bestel dan een ‘galão’ (je spreekt het uit als khalaun) of een ‘garoto’ (kharotto). Een ‘galão’ is een groot glas gevuld met een espresso en melk, een café au lait of caffè latte. Een ‘garoto’ is hetzelfde, maar dan in een klein kopje. ‘Garoto’ betekent kind. Kinderen krijgen in Portugal meestal een ‘garoto’ voordat ze de leeftijd bereiken dat ze een echt sterke ‘bica’ mogen drinken.

Om alvast te oefenen:

• Een sterke espresso, in een piepklein kopje: bica (spreek uit bieka), café (spreek uit kaffè) of -alleen in het noorden!- cimbalino (spreek uit sjiembalieno)
• Een kopje koffie, Nederlands formaat: americano (een espresso met meer water) of een abatanado/café duplo (twee espresso’s in een kopje)
• Een cappuccino: meia de leite direta ( spreek uit mee-ja de lai-teh diretta)
• Café au lait/caffè latte: galão (spreek uit khalaun), in een lang glas. Een klein formaat is een garoto (spreek uit kharotto)